GiZa GaRaPeNaReN pSiKoLoGiA

Lehen aipatu dudan moduan, egozentrimoaren jarreren eta jokaeren barruan eztabaidatzeko joera aurkitzen da. Nerabeek gauzen ñabardurarik txikienak ere hautemateko duten gaitasun berria erabili nahi dute, eta sarritan, eztabaidatuz egiten dute.  Asko nabarmentzen den egoera bat, seme-alaben gurasoekiko eztabaidak dira. Konfliktu edo ruptura batzuk sortzen dira bi aldeak arrazoia dutela pentsatzem dutenean eta haien ideak isiltzen direnean. Jarrera honek seguratsuna adierazten du, baina konfliktua elikatzen du partaideetako batek (seme-alaba) guk pentsatzen dugunaren kontrakoa pentsatzen badu. Eztabaidatzea, pertsona batzuengan segurtasuna galtzeko beldurra pizten du edo zaurgarri sentitzeko beldurra. Amore eman ez gero galdu egiten dutela sentitzen dute. Baina elkarrizketa ez badago, erlazioa apurtuta ikusiko da. Petsonak narratibaren bitartez identitate bat eraikitzen dugu, gure istorio pertsonala nola kontatzen dugun edo nola transmititzen dugun arabera. Arrazoia dugula sent...

Grafismoa irudikatzeko eta komunikatzako modua da, materialak menperatuz. Grafismoa, norberaren burua, besteena eta irnguruko objektuan ezagutzean datza. Kideekin, helduekin eta inguruekin harremanak izatea grafismoen barruan ere sartzen da. Hauen artean penstamenduen, sentimenduen eta emozioen adierazpena eta komunikazioa daude baita mugitzeko, sentitzeko eta hautemateko gaitasunak garatzea ere. Azkenik, errespetu, onarpen, baliospen eta interes jarrerak hartzea ere funtzio hauen barruan sartzen da.  Grafismoak faktorebatzuk ere baditu: Afektiboa Intelektuala Motorrak Pertzepzioak Gizartekoak Irudimenezkoak Estetikoak Lau aldi nagusi bereizten ditugu: Zirrimarraketa: 2-4 urteen bitartean gertatzen da eta hiru zatitan bananduta dago, hau da, desordenatua, kontrolatua eta ezenduna. Eskema aurrekoa: 4-7 urteen artean gertatzen da. Zirriborroak ordenatuz doa eta irudikapen zehatzagoetarantz jotzen du. Giza-irudua lehenengo sinboloa da. Eskematikoa: 7-9 urteen bitar...

Aurreko sarreran aipatu dudan bezala, egozentrismoan zenbait jokaera eta jarrreren nabarmentzen dira, haien artean aginte-irudiei buruzko kritikak. Nerabeek mundu ideala irudikatzeko gaitasun berria dute, hots, haien gustuko mundu perfektua irudikatzeko gai dira.  Sare sozialetatan aritzeak, mundu idela batean sartzearen sentsazioa da. Zure kontaktuen bizitza zoriontsua ikusten hasten zara, aragazki ezin hobeak, bidaiak, mutil/neska-lagunak, familia... Momentu horretan hasten zara zure bizitza perfektua sortzen. Erraliatearen mundu paralelo bat eratzen hasten gara eta zoriontasun fiktizio bat sortzen ere.  Bideo honetan erakusten da nola esnatzen garen momentutik geure mundu idealean sartzen garela, nola zoriontasun faltsuak adierazten ditugu sare sozialetan, maitsaun faltsuak... Azkenean geure hasierako mundu perfektua, benetan egia dela sinezten hasten gara, baina errealitatea beste bat izaten da. (El país, 2017)  https://elpais.com/tecnologia/2017/05/19/ac...

Piageten ustez, garapen intelektualean ezarritako edozein egitura kognitibo berrik finkatze-aldia bat izaten du, eta aldi horretan nabarmen agertzen ditu bere ezaugarri berriak, hots, esan liteke pentsamendu bererriak gehiegikeriaz jokatzen duela oreka lortu nahian.  Nerabea kognitiboki egozentrikoa izango da, pentsamendu formal berria gehiegikeriaz erabiliz, errealitatetik urruneko mundu hipotetiko bat sortzen duelako.  Adimena egokitzeko gaitasuntzat hartuz gero, egozentrismo kognitiboak argi islatzen ditu gizabanakoak ingurura egokitzeko egindako bidea eta bide horren berezitasunak. Hala ulertuta, egozentrismoa izaera indibidualaren funts kognitiboa da, eta alderdi intelektuala ez ezik afektiboal eta motibazioak ere islatzen ditu.  Egozentrismoan zenbait jokaera eta jarrera bereizten dira: Aginte-irudiei buruzko kritikak Eztabaidatzeko joera Autokontzientzia Norebere burua azpimarratzea Zer erabaki ez jakitea Itxurazko hipokresia Norbere burua azpimarrat...

Umearen lehenengo egunetan, berezitu gabeko negarra nabarmentzen da,hau da, ahoskatzeak eta berezitu gabeko negarrak.  Lehenengo hilabetean, negar bereiztua gertatzen da, beharrizanen erakusgarria.  Bigarren hilabetean, zezelkatzea dago, hots, fonemen garapenaren hasiera. Seigarren hilabetean, soinuak errepikatzen dituzte, adibidez ma, da... kontsonanteak eta bokalak elkartuz. Zortzigarren eta bederatzigarren hilabeteetan zehar, helduen soinuen oihartzuna egiten du eta imitatu egiten du. Haurtxoaren hizkuntza aurrera doa hiru mailetan zehar: Fonologikoan: Hotsak sortu eta hobetzen dute. Semantikoan: Hitzen esanahiak eskuratzen dituzte. Morfosintaktikoan: Esaldiak egiten dituzte. Hizkera holofrastikoa 12 hilabeteekin gertatzen da. Hitz baten bitartez esaldiak sortzen dute. Hamazortzi  hilabete inguruan, ezetz esaten hasten dira eta hamazortzi-hogei hilabeterekin, 30 hitz inguru erabiltzen dituzte.    Hizkera telegrafikoa bi urtekin gertatzen da,...

Alde batetik, seme- alabei irakurtzea, haien lehenengo hilabeetatik egiten den gauza bat bihurta da, baita sabelean egonda ere. Fetoa, ahootsak eta soinuak igaritzeko gai delako laugarren edo bostgarren hilabetetik eta seigarren hilabetean belarria guztiz garatuta dagoelako. Liburuak irakurtzea jolas baten modukoa da eta horrexegatik arreta, emozioa eta interakzioa erabili behar dugu. Hots, atentzioarekin irakurri behar dugu, emozioekin, umeekin interakzionatu eta ez hitzezko komunikazioa erabili. Irakurtzen dugunean enpatia edo besteen lekuan jartzeko kapazitatea garatzen dugu etengabe eta zenbait balore transmititzeko gai bihurtzen gaitu; esaterako, laguntasuna, zintzotasuna, tolerantzia... Aldi berean, emozioak indentifikatzen erakusten digu. Irakurmenaren bitartez, konfliktuen konponketan hezitzen ditugu, umea pertsonaiekin identifikatzen delako eta liburuan gerttzen diren egoerekin, erronkak eta beldurrak gainditzen lagunduz. Entzuteko esperientzia hauei esker, konplizitatea...